Nitel Araştırmalar

Son zamanlarda ülkemizde nitel araştırma konusunda ilginin giderek arttığına ve özellikle sosyal bilimler alanlarındaki araştırmacıların nitel yöntemler kullanılarak araştırma yapmak istediklerine tanık olmaktayız. Birkaç yıldır nitel araştırma yöntemleri konusunda Bayes Araştırma olarak yaptığımız çalışmalarda İngilizce kaynaklara dayalı olarak çalıştık. Son 15-20 yılda bu alanda çok sayıda İngilizce olarak yazılar ve makaleler yazıldı ve bu yazılanların, İngilizce bilen kişiler için nitel araştırma konusunda yeterli düzeyde kaynak oluşturduğunu söylemek mümkündür. Literatürde nitel araştırmalar konusunda Türkçe kaynakların bulunmaması önemli bir eksikliktir. Bunun üzerine geçmiş yıllarda ve günümüzdeki tecrübelerimizden yola çıkarak nitel araştırmalar bölümünü yazmaya karar verdik.

Nitel araştırmalar üzerine yazılmış yazılarla ilgili en çok şikayet edilen konulardan biri de bu yazılan yazıları okumadaki ve anlamadaki güçlüktür. Gerek kullanılan kavramların soyut oluşu gerekse nitel araştırmalardaki açık ve kesin bir biçimde belirlenmiş standart yöntem ve süreçlerin olmayışı bu tür bir güçlüğü beraberinde getirmektedir. Bunun yanında nitel araştırma yazılarını yazan kişilerin kullandıkları yaklaşım da bu güçlüğü oluşturan ögelerden birisi olabilmektedir. Biz gerek nitel araştırma kavramının nicel araştırmaya göre yeni oluşunu gerekse nitel araştırmanın temelini oluşturan kuramların karmaşık oluşunu dikkate alarak, okuyucunun rahatlıkla anlayabileceği bir anlatım biçimini kullanmaya ve anlatımı örneklerle zenginleştirmeye çalıştık. Nitel araştırmanın karmaşık yapısını basitleştirerek okuyucuya sunma amacımız gerek anlatım tarzımızı ve sunulan örnekleri gerekse konuların düzenini belirleyen önemli bir etken oldu. Anlatım tarzımızda “biz” terimini kullanarak bizim gözümüzle kavramları ve süreçleri nasıl gördüğümüzü anlatmaya ve bu şekilde okuyucuya biraz daha yakın olmaya çalıştık. Son yıllarda nitel araştırma yapan birlikte çalıştığımız araştırmacılarımızın çalışmalarından örnekler kullanarak soyut kavram ve süreçleri daha anlaşılır ve uygulanabilir hale getirmeye çalıştık. Konuları organize ederken okuyucunun kuramsal ve kavramsal temelleri açısından nitel araştırmanın ne olduğu sorusuna öncelikle yanıt vermeye ve bu kavramlar çerçevesinde nitel araştırma yöntemlerini ve süreçlerini birbirleriyle ilişkili biçimde sunmaya çalıştık.

Bu anlayış çerçevesinde nitel araştırmalar bölümünde ilk olarak bilimsel araştırma yöntemlerindeki temel dönüşümlere yer verdik ve bu dönüşümün çeşitli bilim alanlarında ne tür anlayış değişikliklerine yol açtığını tartıştık. Bu çerçeve içerisinde önce pozitivist dünya görüşü temel özellikleriyle gözden geçirilmekte ve daha sonra son 10-15 yılda giderek artan bir biçimde ilgi görmeye başlayan ve pozitivist dünya görüşüne alternatif olarak ortaya çıkan yorulamacı dünya görüşüne yer verilmektedir. Yorumlamacı görüşün temel nitelikleri özetlendikten sonra bu görüşün sosyal bilimlerdeki araştırmaları yönlendirmeye başlayan paradigmatik dönüşüm üzerindeki etkileri ayrıntılı bir biçimde tartışılmaktadır.

Nitel araştırmalar bölümünde nitel araştırmayı temel özellikleri ve süreçleri ile araştırmacılara tanıtmayı, diğer taraftan da nitel araştırma yapmayı düşünen araştırmacılara destek olmayı ve rehberlik yapmayı amaç edindik. Bu amaçla nitel araştırmanın tüm aşamalarına ilişkin kolay anlaşılabilecek tanımlar, ilkeler, öneriler ve örnekler sunduk. Bu kitabın sosyal bilimlerde araştırma yapan tüm araştırmacılara yararlı olacağını ve çeşitli alanlarda yapılacak nitel araştırmalar yoluyla bugüne kadar anlamakta güçlük çekilen konuların daha iyi anlaşılmasına, bu çerçevede yeni anlayışlara ulaşılmasına ve uygulamanın geliştirilmesine katkıda bulunacağını ümit ediyoruz.

Nitel araştırmalar bölümü on dokuz bölümden oluşmaktadır. Aşağıda on dokuz bölümün neler olduğu ve her bölümde hangi konu başlıklarına yer verildiği ayrıntılı olarak açıklanmıştır.