Endeksler

Bu bölümde tüketici fiyatları, büyüme hızı, enflasyon gibi zamana bağlı endeksler konu edilmiştir. Zaman dizeleri bir değişkenin belirli zamanlardaki (periyodik olması tercih edilir) değerlerini ve bu değerler arasındaki değişimini gösterir. Bazen, değişimin ifade edilmesinde doğrudan farklar yerine nispi değerler önem kazanır. Endeks değerleri “%” olarak ifade edilen nispi değerlerdir. Örneğin; Türkiye’deki işsiz sayısındaki değişimin kaç kişi daha azaldığı veya arttığı yerine yüzde ne kadar değiştiği daha anlamlı olmaktadır. Başka bir örnek olarak fiyatlardaki değişimi verebiliriz. Bir ürünün fiyatının 30 TL’den 45 TL’ye attığını ifade etmek yerine %50 artış olduğunu söylemeyi  bir endeks değeri ile tercih edebiliriz.

Değişken değerlerindeki değişimi endekslerle ifade ederken çok dikkatli olunmalıdır. Özellikle ekonomi ve iktisat gibi uygulamalı ilim alanlarında çok sık kullanılmakla birlikte yanlış yorumlanması son derece kolaydır. Endeksleri ya da değişkenlerdeki nispi artışı karşılaştırırken sadece değişim oranını verdiği unutulmamalıdır. Endeks değerleri, değişkenin değerleri üzerine yorumlamada kullanılamaz. Örneğin; domatesin Haziran ayında Erzurum’daki artışı %50 ve Antalya’daki ise %20 olarak belirlenmiş olsun. “Haziran ayında domates Erzurum’da Antalya’dan daha pahalıydı” demek doğru olmaz. Verilen endeksler fiyatların miktarını ya da düzeyini göstermemektedir. Fiyatlardaki artışı göstermektedir. Erzurum’daki fiyatlar 3 TL’den 4.5 TL’ye ve Antalya’da 5 TL’den 5.5 TL’ye yükselmiş olabilir. Görüldüğü gibi nispi artış miktarı Erzurum’da fazla olmasına karşın domates Antalya’da daha pahalıdır.